Praca. Mobbing
Z raportu Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) wynika, że w 2024 roku pracownicy złożyli ponad 2,6 tysiąca skarg dotyczących mobbingu lub dyskryminacji, z czego niemal 1,9 tysiąca odnosiło się bezpośrednio do mobbingu.
Choć inspektorzy mają prawo kontrolować warunki pracy, ich możliwości w zakresie wykrywania i karania tego zjawiska są ograniczone. Dane wskazują, że około 15 procent pracowników w Polsce doświadczyło mobbingu, co potwierdza skalę problemu.
Wzrost liczby porad i skarg dotyczących mobbingu
Z roku na rok rośnie liczba osób poszukujących pomocy prawnej w związku z mobbingiem.
W 2023 roku prawnicy z Centrum Poradnictwa PIP udzielili 829 porad prawnych, natomiast w 2024 roku liczba ta wzrosła do blisko 1,4 tysiąca.
Łącznie w ubiegłym roku do PIP wpłynęło ponad 54 tysiące skarg od pracowników, z czego ponad 2,6 tys. dotyczyło mobbingu i dyskryminacji.
Trudności w udowodnieniu mobbingu
Stwierdzenie mobbingu lub dyskryminacji podczas kontroli w miejscu pracy jest bardzo trudne.
Wynika to z faktu, że składane skargi często są ogólnikowe, nie zawierają konkretnych przykładów zachowań ani dowodów, a skarżący często chcą zachować anonimowość.
W takich przypadkach inspektorzy mogą badać jedynie obiektywne naruszenia przepisów prawa pracy, które można potwierdzić dostępnymi środkami dowodowymi.
Postępowanie kontrolne wymaga także zgody pracownika na ujawnienie, że kontrola dotyczy jego skargi. Bez tej zgody inspekcja nie może podejmować czynności związanych z badaniem zasadności zgłoszenia.
Ostateczne rozstrzygnięcie należy do sądu pracy
Państwowa Inspekcja Pracy nie ma kompetencji, by samodzielnie rozstrzygać, czy w danym przypadku doszło do mobbingu.
Zgodnie z przepisami zakwalifikowanie zachowań jako mobbing należy do sądu pracy, który prowadzi postępowanie dowodowe i wydaje rozstrzygnięcie.
Inspektorzy mogą jedynie sprawdzić, czy w firmie obowiązuje procedura antymobbingowa, czy powołano komisję antymobbingową i czy pracodawca podjął działania w odpowiedzi na zgłoszenia.
Obowiązki pracodawców w zakresie przeciwdziałania mobbingowi
Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do przeciwdziałania mobbingowi poprzez działania prewencyjne i reagowanie na sygnały o nieprawidłowościach.
Z danych PIP wynika, że podczas kontroli najczęściej stwierdzano:
-
opracowanie polityki przeciwdziałania mobbingowi (55 proc. kontroli),
-
wdrożenie procedury postępowania na wypadek wystąpienia mobbingu (53,4 proc.),
-
organizowanie szkoleń dla pracowników (24,8 proc.),
-
wyznaczenie pełnomocnika ds. przeciwdziałania mobbingowi (22 proc.).
Ograniczone narzędzia PIP w walce z mobbingiem
Narzędzia Państwowej Inspekcji Pracy mają głównie charakter prewencyjny i doradczy.
Inspektor może wydać wystąpienie pokontrolne i zalecić pracodawcy wyeliminowanie nieprawidłowości, jednak decyzje te nie mają mocy egzekucyjnej.
Pracodawca ma jedynie obowiązek poinformować PIP o sposobie wykonania zaleceń, a nawet jeśli działania są niewystarczające, inspektorzy nie mogą nałożyć sankcji administracyjnych.
Postulaty wzmocnienia kompetencji PIP
Wielokrotnie wskazywano na potrzebę wzmocnienia roli PIP w przeciwdziałaniu mobbingowi.
Proponowane rozwiązania obejmują m.in.:
-
wprowadzenie obowiązku posiadania przez każdego pracodawcę procedur antymobbingowych,
-
sankcje za brak takich procedur,
-
rozszerzenie kompetencji inspektorów o ocenę zagrożeń psychospołecznych w środowisku pracy.
Działania prewencyjne i edukacyjne
Państwowa Inspekcja Pracy realizuje także działania edukacyjne, których celem jest podnoszenie świadomości pracodawców i pracowników w zakresie praw pracowniczych.
W 2025 roku zaplanowano około 60 sesji popularnonaukowych poświęconych przeciwdziałaniu mobbingowi i promocji bezpiecznego środowiska pracy.
Zjawisko mobbingu ma charakter nie tylko prawny, ale także psychospołeczny, wpływając negatywnie na zdrowie, atmosferę w zespole i efektywność organizacji.
Co siódmy pracownik w Polsce doświadczył mobbingu
Według raportu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy, mobbingu w swojej karierze zawodowej doświadczyło około 15 procent pracowników.
Zjawisko częściej dotyczy kobiet (16 proc.) niż mężczyzn (13 proc.), a 19 procent pracowników przyznaje, że było świadkami takich zachowań.
Dodatkowo 39 procent zatrudnionych nie wie, czy w ich miejscu pracy obowiązuje procedura antymobbingowa, choć dwie trzecie deklaruje, że wiedziałoby, jak reagować w razie wystąpienia mobbingu.
Podsumowanie
Mobbing pozostaje jednym z najpoważniejszych problemów na polskim rynku pracy.
Rosnąca liczba skarg i porad prawnych pokazuje, że pracownicy coraz częściej reagują na nieprawidłowości. Jednak bez wzmocnienia narzędzi Państwowej Inspekcji Pracy oraz większego nacisku na działania prewencyjne, skuteczne przeciwdziałanie mobbingowi będzie nadal utrudnione.
